Η 29η Μαΐου είναι ημέρα μνήμης και οδύνης για τον Ελληνισμό. Αυτή τη
μέρα του 1453 η υπερχιλιόχρονη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, πλήρως
εξελληνισμένη στην τελική της φάση, πέρασε οριστικά στο παρελθόν. Είχε
βεβαίως προηγηθεί μια μακρά πορεία παρακμής και αποσύνθεσης, ώστε η
πτώση της Πόλης να είναι απλώς η τελευταία πράξη. Πώς όμως το
μακροβιότερο κρατικό μόρφωμα στη Δυτική Ιστορία έφτασε στο τέρμα του και
ποια τα βαθύτερα αίτια της παρακμής του; Τι διδάγματα θα μπορούσε να
αντλήσει ο σύγχρονος παρατηρητής;
Το Βυζάντιο για αιώνες υπήρξε ένα ισχυρό κρατικό μόρφωμα, το οποίο
από πολλές απόψεις διέθετε αρκετά σύγχρονα στοιχεία: ένα αδιαμφισβήτητο
κέντρο εξουσίας, ενιαία νομοθεσία σε όλη την επικράτειά του, αναλογικό
φορολογικό σύστημα, αξιόλογο σύστημα κρατικής πρόνοιας, ισχυρό νόμισμα,
κ.λπ. Ακόμη και ο στρατός τον 11ο αιώνα είχε αποκτήσει μέσα από τον θεσμό των Θεμάτων στοιχεία «στρατεύσιμης λαϊκής δύναμης».
Αυτό ίσχυσε κυρίως στην περίοδο του Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου, ο
οποίος στήριξε τους